مدل تصویر ذهنی در ارزیابی فضاهای ساختمان‌های بلند مسکونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. parya.shafipour1989@gmail.com

2 دانشیار گروه معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران. kiani@art.ac.ir (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه معماری داخلی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران . m.moazzemi@art.ac.ir

چکیده

مقدمه و هدف پژوهش: امروزه با توجه به افزایش جمعیت در ایران، ساختمان­های بلند مسکونی در حال گسترش است و به دنبال آن نارضایتی­های ساکنان را به همراه دارد. تصویر ذهنی ساکنان ساختمان­های بلند بر احساس ساکنان از محیط می­تواند تاثیرگذار باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی است؛ چراکه به دنبال ارائه­ی مدل تصویر ذهنی در ارزیابی ساختمان­های بلند مسکونی است.
روش پژوهش: در این راستا ابتدا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تعریف مفهوم سکونت و بررسی آن در ساختمان­های بلند مسکونی و همچنین تصویر ذهنی پرداخته می­شود. سپس با رویکرد کمی و با استفاده از پرسشنامه سنجیده می­شود که کدام عوامل و در چه ابعادی بر تصویر ذهنی در سنجش ساختمان­های بلند مسکونی مؤثر است. روش گردآوری داده­های پژوهش، ترکیبی از مطالعات کتابخانه­ای (نظری) و مطالعات میدانی و پیمایشی مبتنی بر پرسش­نامه­­ است.
یافته‌ها: در گام اول، عوامل کالبدی و روانشناختی مؤثر بر تصویر ذهنی ساکنان با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی بررسی و شناسایی شد. سپس در گام دوم، شناخت سهم مجموعه عامل­ها در تبیین واریانس هر گویه (جدول اشتراکات) انجام گردید و در نهایت در گام سوم، مقدار کل واریانس تبیین­شده ارائه گشت.
نتیجه گیری:نتایج به دست آمده نشان می­دهد که تصویر ذهنی در ساختمان­های بلند لازم است در دو بعد کالبدی و روان­شناختی ارزیابی شود و از آن­جا که ساکنان، به محل زندگی خود حساسیت بیشتری نسبت به فضاهای شهری دارند دو بعد جزیی و کلی نیز به مدل ارزیابی اضافه میگردند. از این­رو با توجه به بررسی مدل­های مختلف از تصویر ذهنی، مدل اچنر و ریچی با اندکی تغییر و حذف طیف سوم با اهداف تصویر ذهنی در ارزیابی ساختمان­های بلند مسکونی بیشترین مطابقت را دارد، چرا در در ابعاد کارکردی-کلی و کارکردی جزیی برای بررسی عوامل کالبدی و در ابعاد روانشناختی-کلی و روانشناختی-جزیی برای بررسی عوامل روانشناختی به کار می­رود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mental Image Model in Evaluating the Spaces of High-Rise Residential Buildings

نویسندگان [English]

  • parya Shafipouryourdshahi 1
  • Mostafa Kiani 2
  • Manoochehr Moazzemi 3
1 Ph.D. candidate, Department of Architecture, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
2 Associate Professor, Department of Interior Architecture, Faculty of architecture and urban planning, University of Art, Tehran, Iran
3 Assistant Professor; Department of Interior Architecture, Faculty of architecture and urban planning, University of Art, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Introduction and purpose: Nowadays, due to the increase in population in Iran, high-rise residential buildings are expanding and it brings the dissatisfaction of the residents. The mental image of residents of high-rise buildings can affect the residents' feelings about the environment. The current research is fundamental in terms of its purpose; Because it seeks to present a mental image model in the evaluation of tall residential buildings.
Method: In this regard, first, using the descriptive-analytical method, the definition of the concept of residence and its investigation in high-rise residential buildings, as well as the mental image, are discussed. Then, with a quantitative approach and using a questionnaire, it is measured which factors and in what dimensions are effective on the mental image in measuring high-rise residential buildings. The research data collection method is a combination of library studies (theoretical) and field studies and surveys based on questionnaires.
Findings: In the first step, the physical and psychological factors affecting the residents' mental image were investigated and identified using exploratory factor analysis. Then, in the second step, recognition of the contribution of the set of factors in explaining the variance of each item (table of commonalities) was done, and finally, in the third step, the total value of explained variance was presented.
Conclusion: The obtained results show that the mental image in high-rise buildings needs to be evaluated in two physical and psychological dimensions, and since the residents are more sensitive to their living place than urban spaces, two partial dimensions and general are also added to the evaluation model. Therefore, according to the examination of different models of the mental image, Echner and Ritchie's model with a slight change and removal of the third spectrum is the most consistent with the goals of the mental image in the evaluation of high-rise residential buildings, why in the functional-general dimensions And a partial function is used to examine physical factors, and psychological-general and psychological-partial dimensions are used to examine psychological factors.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • mental image
  • tall residential buildings
  • model
  • physical
  • psychological
آیدی، دن و کوون، تامس و مکنزی، دونالد و هکینگ، یان و هایدگر، مارتین. 1393. فلسفه­ی تکنولوژی، ترجمه­ی شاپور اعتماد. نشر مرکز. تهران
الکساندر،ک. 1381. معماری و راز جاودانگی، ترجمه­ی مهرداد قیومی بیدهندی. انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی. تهران.
برزگر، محمدرضا. 1382. شهرسازی و ساخت اصلی شهر، کوشامهر، شیراز
پاکزاد، جهانشاه. 1386. مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. انتشارات شهیدی. تهران
جوان فروزنده، علی و مطلبی، قاسم. 1390. مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. نشریه هویت شهر. شماره 8. 27-37.
چرمایف، سرجیوس ایوان و الکساندر، کریستوفر. 1376. عرصه­های زندگی جمعی و زندگی خصوصی به جانب یک معمار انسانی. ترجمه منوچهر مزینی. دانشگاه تهران. تهران.
حبیب‌پورگتابی، کرم و صفری‌شالی، رضا. 1388. راهنمای جامع کاربرد‎ SPSS ‎در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده‌های کمی). تهران. ناشر: لویه
حبیب، فرح. 1385. کندوکاوی در معنای شکل شهر. هنرهای زیبا، شماره 35. 5-14
حیدری، علی اکبر و مطلبی، قاسم و نگین تاجی، فروغ. 1392. تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه­های سنتی و مجتمع­های مسکونی امروزی. نشریه هنرهای زیبا. شماره3. 75-86.
راپاپورت، آموس. 1366. منشا فرهنگی مجتمع­های زیستی. ترجمه راضیه رضازاده. جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت ایران. تهران.
راپاپورت، آموس. 1384. معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیرکلامی. ترجمه فرح حبیب. انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری. تهران.
سعادتی، سیده­پوراندخت. 1396. تبیین فرآیند و عوامل شکل­گیری دلبستگی انسان به خانه معاصر در ایران. پایان­نامه دکتری تخصصی معماری اسلامی. دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان.
شاه‌محمدی، عبدالرضا. 1391. درآمدی بر روش تحقیق. تهران. ناشر: فریش
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. 1396. محاط در محیط. کاربرد روان­شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی. تهران.
شاه‌محمدی، عبدالرضا . 1391. درآمدی بر روش تحقیق. تهران. ناشر: فریش
غربا، ندا و طبیبیان، منوچهر. 1396. تدوین مدل کاربردی تبیین ساختار ذهنی نقشه­های شناختی مردم از طریق تحلیل­های ریخت­شناختی-فضایی بافت های شهری موجود نمونه موردی: بافت تاریخی شهر کرمان. نشریه باغ نظر، شماره 54. 33 -46
فرج­پورباصر، سویل، موسوی، میرسعید و اکبری­نامدار، شبنم. 1400. بازشناسی عوامل مؤثر بر کالبد فضاهای مسکونی و سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع­های مسکونی از کیفیت کالبدی محیط مسکونی (موردشناسی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای. شماره 41. 120-149
قلمبردزفولی، مریم و نقی­زاده، محمد و ماجدی، حمید. 1397. تبیین مبانی عوامل مؤثر بر شاخص­های کیفی مسکن. نشریه هویت شهر. شماره36. 97-111.
کوپرمارکوس،ک. 182. خانه نماد خویشتن. ترجمه­ی احمد عقیلیان. خیال5.فصلنامه فرهنگستان هنر.
لطافت، شیما. 1397. تبیین رابطه میان احساس رضایتمندی و فضاهای داخلی مسکونی در ساختمان­های بلند (نمونه موردی: برج سفید 1 و 2 تنکابن)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد معماری داخلی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد رامسر.
لنگ، جان. 1385. طراحی شهری. ترجمه­ی سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران
مطلبی، قاسم. 1380. روانشناسی محیطی. دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا. شماره 10. 52-67.
نوربرگ­شولتز، کریستیان. 1381. مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی. ترجمه­ی محمدامیر یاراحمدی. آگاه، تهران.
هایدگر، مارتین. 1381. شعر زبان و اندیشه رهایی انسان شاعرانه زندگی می­کند. ترجمه عباس منوچهری. انتشارات مولی. تهران.